Van emotie naar inzicht

In het dagelijks leven ervaren we allemaal emoties. Verdriet als we iets verliezen, blijdschap als iets goed gaat, angst als er gevaar dreigt. Dit zijn pure emoties. Ze horen bij het mens-zijn. Ze komen op, geven informatie, en als we ze de ruimte geven, zakken ze vaak ook weer vanzelf weg. Maar er zijn ook gevoelens die complexer zijn, zoals schuld en schaamte. En die blijven vaak veel langer hangen.

Wat zijn pure emoties?

Pure emoties zijn universeel. Denk aan:

• Verdriet – wanneer we iets of iemand verliezen.
• Blijdschap – wanneer iets ons goed doet.
• Angst – bij (dreigend) gevaar.
• Boosheid – wanneer onze grenzen worden overschreden.

Ze zijn direct en functioneel. Een kind dat valt en huilt, toont puur verdriet. Een hond die schrikt van een knal en wegduikt, toont angst. Emoties geven ons informatie, er gebeurt iets. Ze helpen ons te reageren op wat er nú is.

Wat zijn gevoelens zoals schuld en schaamte?

Schuld en schaamte lijken op emoties, maar zijn eigenlijk gevoelsconstructies. Ze ontstaan vaak later, op basis van wat we geleerd hebben over onszelf, over "goed" en "fout", over hoe we horen te zijn.

• Schuldgevoel zegt: "Ik heb iets verkeerd gedaan."
• Schaamte zegt: "Er is iets mis met mij."

Deze gevoelens zijn niet aangeboren, maar aangeleerd. Ze ontstaan vaak in onze vroege jeugd, als reactie op opvoeding, omgeving en op trauma. Ze kunnen diep geworteld raken in een patroon waarin je je onbewust klein houdt, afwijst, of voortdurend probeert “goed” te doen voor anderen.

Waarom is dit onderscheid belangrijk?

Als we deze gevoelens leren herkennen als oude patronen, als iets wat ooit is ontstaan maar niet puur van jou is, komt er ruimte. Ruimte om te kiezen. Om te voelen wat je nu écht ervaart. Misschien is er verdriet onder die schaamte. Of boosheid onder dat schuldgevoel. En vooral: er ontstaat hoop.

De eerste stap: herkenning en mildheid

Het erkennen van deze gevoelens is geen zwakte. Het is een daad van kracht. Het is een uitnodiging om jezelf terug te vinden onder lagen van aangeleerde overtuigingen.

• Sta jezelf toe om nieuwsgierig te worden. Niet: "Wat is er mis met mij?" maar: "Waar komt dit vandaan?"
• Niet: "Ik moet me schamen." maar: "Wat is er ooit gebeurd dat ik me zo ben gaan schamen?"

 Er is niets mis met jou. Wellicht alleen met het verhaal dat je ooit bent gaan geloven omdat je toen niet anders kon.